Doğumdan iki yaşın sonuna kadar devam eden dönem, çocuklarda büyüme-gelişmenin en hızlı olduğu yaşama sağlıklı başlangıç için en kritik dönemdir. Bu nedenle, süt çocuğu ve küçük çocukların beslenmesiyle ilgili alışkanlıkların bu dönemde kazandırılması ve annelerin bu konuda bilinçlendirilmesi gerekmektedir. Yenidoğan bir bebek için en uygun besin ANNE SÜTÜ ’dür. Anne sütü bebeğin sağlıklı olması, tüm besin öğeleri gereksinmelerini karşılaması, kolaylıkla sindirilebilmesi ve enfeksiyonlara karşı koruması açısından yeri doldurulamaz bir besindir.
Tamamlayıcı beslenme nedir?
Yenidoğan bir bebeğe İLK 6 AYLIK dönemde SADECE ANNE SÜTÜ verilmelidir. Anne sütünün tek başına süt çocuğunun enerji ve besin öğeleri gereksinmesini tam olarak karşılamadığı dönemde başlayan ve diğer yiyecek ve içeceklerin anne sütü ile birlikte verildiği sürece “tamamlayıcı beslenme” adı verilmektedir. Bu dönemde bebek değişik tat, lezzet ve yapıda besinlerle tanışır. Tamamlayıcı besinler alerjen etkisi olmayan besinlerden seçilmelidir. Uygun zamanda başlatılan ve kurallara uygun şekilde sürdürülen tamamlayıcı beslenme, bebeğin bir yaş civarında aile sofrasındaki yiyecekleri tüketebilecek olgunluğa ulaşmasını sağlar.
Tamamlayıcı beslenmeye geçiş zamanına etki eden etmenler nelerdir? Başlangıçta (6.-7. aylarda) besinler yumuşak kıvamda ezme şeklinde verilmeli, 7-8. aylarda püre şeklinde çok pütürlü olmayan besinler ile devam edilmeli ve bebekteki çiğneme hareketleri ve sıvı içme becerileri izlenmelidir. Püre şeklindeki yiyeceklere bebeğin çiğneme yeteneğinin kazanıldığı döneme kadar devam edilmeli, daha sonra (8-12. aylarda) kıvam dereceli olarak (püre kıvamında çatalla ezilmiş besinler) artırılmalıdır. Bu aylarda bebeklerde verilen besini ağızda döndürme becerileri gelişir. Bebek bir yaşında aile yemeklerini yemeğe hazır duruma gelmeli ve aile sofrasında yerini almalıdır.
Bebek beslenmesinde sakıncalı besinler nelerdir?
Çay; demir yetersizliğine neden olabilir.
Bal; alerjik özelliğinden ve enfeksiyona neden olabileceğinden dolayı 1 yaşına kadar bebek beslenmesinin içinde yer almamalıdır.
Şeker; boş enerji kaynağıdır. Ayrıca bir besin değeri bulunmamaktadır. Süt, yoğurt vb. yiyecek-içeceklere eklenen şeker iştahsızlığa ve diş çürüklerine neden olabilir.
Tuz; bebeğinizin henüz gelişmemiş böbreklerine yük oluşturacağından bebek beslenmesinde bulunmamalıdır
Bakla; içerisinde bulunan toksinler nedeniyle oluşan zehirlenmeler anemi (kansızlık), hemoglobinüri (idrarda kan görülmesi) ve yüksek ateşle karakterizedir. Toksinli bakla yenildikten 24-48 saat sonra etkisi görülür. Zehirlenme taze çiğ baklanın yenmesi ile olur. Bakla pişirildiği zaman toksinin etkisi kalmaz. Favizme (ağır hemolitik anemi) neden olabileceği düşünüldüğünden süt çocukluğu döneminde bakla önerilmez
Sütün yeterli olup olmadığını nasıl anlarım?
Normal doğum ağırlığında (3000-3500 gram) doğan bebekler ilk 20 gün sonunda yaklaşık 500 gram ağırlık kazanmışsa süt yeterlidir. Sonraki aylarda bebek her tartıldığında ağırlığı grafiğe işaretlenir. 2 tartım arası noktalar birleştirilir. Çizgi yukarı çıkıyorsa bebekte ağırlık kazanımı vardır. Çizgi aşağı iniyorsa bebek iyi beslenmiyor, süt yeterli gelmiyor olabilir. Anne sütü ile tamamlayıcı besinler aynı anda verilmemelidir! Bebeğin;
6.ayı dolunca;
Anne sütü ,Yoğurt ,Yumurta sarısı (1/8 oranında) ,Taze sıkılmış meyve suları (elma suyu, şeftali suyu) ,Taze sıkılmış sebze suları (havuç suyu vb.) ,Pekmez
7. ayı dolunca 6. aya ek olarak;
Yumurta sarısı (tam)-(her seferinde arttırılır) ,Et (tavuk eti, balık eti, dana eti) ,Sebze püre veya sebze çorba ,Ekmek içi, pirinç, pirinç unu
8.ayı dolunca 7. aya ek olarak;
Tam yumurta ,Peynir (pastörize ve tuzsuz), Kurubaklagil (kurufasulye, nohut, mercimek) çorbaları veya ezmeleri ,Taze sıkılmış meyve suları veya meyve püre ,Kıymalı sebze yemekleri veya çorbaları ,Tarhana, mercimek çorbası, unlu ve yoğurtlu çorbalar
9.ayı dolunca;
Ev yemekleri (tuzsuz, baharatsız)
12.ayı dolunca;
Aile sofrasına oturtulup kendi deneyimlerine göre seçim yapması sağlanmalıdır
Tamamlayıcı besinlere erken başlamanın dezavantajları nelerdir?
Anne sütündeki demir, çinko gibi birçok besin öğesinin emilimini azaltır.
Anne sütü verimi ve anne sütü verme süresi azalır.
Anne sütündeki koruyucu etmenler daha az alınır.
İshal ve enfeksiyon hastalıkları görülme oranı artar.
Tamamlayıcı besinlere geç başlamanın dezavantajları nelerdir?
Bebeğin büyüme ve gelişmesinde duraksama,
Demir ve çinko yetersizliği,
Bebeğin çiğneme gibi yeme işlevlerinin gelişiminde sorunlar görülebilir
Öğün sıklığı nasıl olmalı?
Tamamlayıcı besinlerin verilme döneminde öğün sayısı besinlerin enerji yoğunluğuna ve her öğünde tüketilen miktarlarına bağlıdır. Sağlıklı beslenen anne tarafından emzirilen süt çocuğunun tamamlayıcı besinlerden alması gereken günlük öğün sayısı 6-8. aylar arasında 2-3 kez, 9-11. aylar arasında 3-4 kez, 12-24. aylar arasında 3-4 kez olmalıdır. Eğer her öğünde alınan besinin enerji yoğunluğu düşükse veya bebek emzirilmiyorsa öğün sıklığı arttırılmalıdır. Öğün sıklığının gerekenden daha fazla olması, anne sütünün daha az alınmasına yol açar
Dyt. Şerife Erel