Şişmanlık hem çocukluk hem de yetişkinlik döneminde karşımıza çıkan yaygın ve kronik bir hastalıktır. Gelişmekte olan ve gelişmiş ülkelerde şişmanlık sıklığı gün geçtik sonra artış göstermektedir. Şişmanlık kendi bir hastalık olarak tanımlanırken ayni zamanda bir çok hastalık için de risk faktörü yaratmaktadır. Şişmanlık sorunu sadece bireyi değil onun çevresinde bulunsn toplumuda etkileyen, pskolojik, sosyal, hormonal ve sistemik sorunlar meydana getiren bir durumdur. Dünya nüfusunda giderek artış gösteren şişmanlık; batı toplumlarında ve kadınlarda daha sık karşımıza çıkmaktadır.
Diyetteki enerji ve yağ alımındaki artışla birlikte, enerji harcamasında meydana gelen azalmalar ile sedanter bir yaşam biçimine sahip olmak şişmanlığın oluşmasındaki temel neden olarak görülmektedir. Diyetin özellikle basit karbonhidrat oranının yüksek olması, fazladan enerjinin yağa dönüştürülüp depolanmasına neden olmaktadır. Gebelik döneminde, 5 ile 7 yaş adölesan dönemde, erken erişkinlikte, ve menopozda ağırlık kazanımına olan eğilim artış göstermektedir.
Şişmanlığın tedavisinde davranış değişikliği önemli bir etkendir. Bu konuda yapılabilecek öneriler aşağıdaki gibidir;
- Planlı olmak, ne yeneceğinin önceden belirlenmesi,
- Egzersiz için zaman belirlemek ve uygulamak,
- Boş vakitlerde atıştırmalardan uzak durmak için kişinin kendini oyalayacak işler yaratması,
- Öğün atlamamak, öğün saatlerini çok kaydırmamak, aksi durumlarda fazladan ara öğün oluşturmak,
- Her yemek öncesi ve sonrası su içmek,
- Haftada 1 kere benzer ağırlıktaki kıyafetlerle tartınmak,
- Dışarıda yemek yenileceği zaman için sağlıkle menü seçenekleri olan yerler belirlemek,
- Aktiviteyi artırmak, kısa mesafelerde araç kullanmak, asansöre binmemek, aracı uzak yere park etmek,
- Besin hazırlama ve pişirme tekniklerinde sağlıklı olanları tercih etme,
- Bilinçsizce karın doyurma yerine sağlıklı olmak için beslenme prensibini edinme,
- Ağırlık kaybetme konusunda kendine güvenme, sabırlı olmak.
Alışverişe yönelik öneriler;
- Yiyecek alışverişini tok karnına yapmak,
- Alişverişe bir listeyle çıkmak ve gereksinme dışı besinleri almamak,
- Besinleri seçerken aynı besin grubundaki besinlerden düşük enerjili olanları tercih etmek,
- Yenmeye hazır besinlerin yer aldığı reyonlardan uzak durmak,
- Besin etiketlerini incelemek.
Yemekle ilgili öneriler;
- Yüksek enerjili besinlerden uzak durmak,
- Mutfakta fazla zaman harcamamak,
- Buzdolabının ön tarafında düşük enerjili besinleri bulundurmak,
- Salata için büyük, yemekler için küçük tabaklar kullanmak,
- Mümkün olduğu kadar iyi çiğneyerek yavaş yemek yemek,
- Lokmalar arasında çatal ve bıçağı elinden bırakmak,
- Yemek biter bitmez sofradan kalkmak,
- Yemek yerken TV seyretmek, gazete dergi okumak gibi başka aktivitelerle ilgilenmemek,
- Ara öğünler için düşük enerjili besinler bulundurmak
Şişmanlık tekrarlama riski çok yüksek olan ve uzun vadede bir tedaviyi gerektiren bir olgu olduğu için mutlaka multidisipliner bir yaklaşım ile tedavi edilmelidir. Bu tedavide; hekim, diyetisyen, psikolog, fizyoterapist bir arada çalışıp, bireye tam destek ile kalıcı başarıya ulaşılması için çalışılmalıdır.
Uzm. Dyt. Tuğçe Cumaoğlu