B12 vitamini, B grubu vitaminlerinden bir tanesidir. Suda çözünen bir vitamindir. Aynı zamanda kobalamin olarak da bilinmektedir. Kırmızı kan hücrelerinin (alyuvar) oluşumunda, nörolojik fonksiyonda görevleri olan bir vitamindir. Eksikliğinde yorgunluk, güçsüzlük, iştah kaybı, kilo kaybı, el ve ayaklarda uyuşma ve karıncalanma gibi durumlar görülebilmektedir.
Eksikliği: B12 vitamini eksikliği yaygın olarak görülmektedir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde, yaşlı bireylerde ve vejetaryen popülasyonda yüksek oranda görülmektedir. Gastrit hastalığı, besin-ilaç etkileşimi, ince bağırsağın ileum kısmında hasar olması gibi durumlara bağlı olarak da eksikliği görülmektedir. Eksikliği; ya hayvansal kaynaklı besinlerin diyetle sınırlı miktarda alınmasından ya da vücutta emilim bozukluğundan kaynaklanmaktadır. Ayrıca bu vitaminin vücutta kullanılabilirliği, bireylerin bağırsaklarındaki emilim kapasitesine bağlıdır. Özellikle vejetaryenler, B12 vitamini eksikliği açısından risk altındadır. Yaşlı bireylerde veya mide asidi yetersizliği olan bireylerde bu vitaminin emiliminde problem olabilmektedir. Çölyak ve Crohn hastalığında B12 vitamini yeteri kadar vücutta kullanılmayabilir. Uzun dönem yetersizlik durumunda damar, bilişsel fonksiyon, kemik ve göz sağlığı etkilenebilmektedir. Ayrıca bu vitamin eksikliğinde; anemi çeşitlerinden olan pernisiyöz ve megaloblastik anemi görülebilmektedir.
Kaynakları: B12 vitamini esas olarak hayvansal kaynaklı besinlerde bulunmaktadır. Balık, kırmızı et, tavuk eti, yumurta, süt ve süt ürünleri bu vitamini içermektedir. Bazı besinlerin 100 gramında bulunan B12 vitamini miktarlarına bakıldığında; karaciğerde 26-58 µg/100 g, sığır ve kuzu etinde 1-3 µg/100 g, tavuk etinde 0-1 µg/100 g, yumurtada 1-2.5 µg/100 g ve süt ürünlerinde 0.3-2.4 µg/100 g B12 vitamini bulunmaktadır. Yetişkin erkek ve kadın bireyler için beslenme ile günde 2.4 µg (mikrogram) B12 vitamini alımı önerilmektedir.
Yüksek miktarda folat (B9 vitamini) alınması, B12 vitamini eksikliğinin farkedilmemesine neden olabilir. Düşük B12 vitamini seviyesi, homosistein seviyesinin artmasına neden olabilir ve nörolojik hasar gelişebilir. Ayrıca, yüksek homosistein düzeyi ve kardiyovasküler hastalıklar arasında ilişki bulunmaktadır. Yaşlı bireylerde bu vitaminin eksikliğinde bilişsel fonksiyonlarda bozulmalar meydana gelebilmektedir. Proton pompa inhibitörleri (reflü hastalığında kullanılan), metformin (insüline bağımlı olmayan diyabet türünde kullanılan) ve bazı epileptik ilaçlar; B12 vitamini ile etkileşime girebilir. Bu yüzden bireyler, yeteri kadar B12 vitamini alımına özen göstermelidir.
B12 vitamini, özellikle doğurganlık çağındaki kadınlar ve yaşlı bireyler için önemli bir vitamindir. Yeterli B12 vitamini düzeyi, optimal sağlık için önemlidir. Aynı zamanda gebelik döneminde ve emzirme döneminde annenin yeterli miktarda B12 vitamini alması, çocuğun bilişsel fonksiyonları için önemlidir. Suda çözünen bir vitamin olduğundan dolayı, B12 vitamini içeren besinler pişirilirken, pişirme suyunun atılması durumunda vitamin kaybı oluşmaktadır. Bireylerin laboratuvar bulgularına göre B12 vitamini durumunu öğrenmeleri gerekmektedir. Serum B12 vitamini değeri, eksiklik için hassas bir göstergedir. B12 vitamini durumu, serum veya plazma B12 vitamini seviyesine göre değerlendirilmektedir. Bu vitaminin eksikliği durumunda bireyler, beslenme açısından diyetisyene danışmalı ve besinlerin B12 içeriği hakkında bilgi edinmelidir. Beslenme ile yeteri kadar B12 vitamini alınmadığı ve takviye alınması gereken durumlarda ise, bireyin doktoruna danışması gerekmektedir.
Uzm. Dyt. Mustafa Hoca