KARBONHİDRAT SAYIMI YÖNTEMİ İLE DİYABETLİLER ARTIK BESLENME TEDAVİLERİNDE DAHA ÖZGÜR!
Bu yöntem sayesinde bireyler, tükettikleri yiyecek ve içeceklerin içerdikleri karbonhidrat miktarına göre insülin dozunu hesaplayabilme bilgi ve becerisini öğrenirler. Karbonhidrat sayımı ile öğün planlamasını öğrenen diyabetliler, diyabetin ve özellikle diyabet diyetinin sırtlarına yükledikleri yükten kurtularak besin seçimini özgürce yapabilirler. Bu özgürlük istediğini istediği kadar yemek anlamında değil besin seçiminde özgürlük anlamındadır. Besin seçimi yine yeterli ve dengeli beslenme alışkanlığını bozmadan yapılmalıdır.
Karbonhidrat sayımının amacı nedir?
Doğru besin tercihini öğrenmek
Günlük karbonhidrat ihtiyacını ve öğünlere dengeli olarak dağıtmayı öğrenmek
Bireysel beslenme ihtiyaçlarını karşılamak
Besin tercihindeki sınır noktalarını öğrenmek, bilimsel veriler ışığında yasakları kaldırmak
Normal veya normale yakın kan şekeri ve A1c değerlerini hedefte tutmak
Amerikan Diyabet Birliği Beslenme komitesi tarafından 1994 ilkbaharında yayınlanan yeni beslenme ilkelerinde, ‘Diyabetik Diyet’ yerine ‘Diyabette Tıbbi Beslenme Tedavisi’ nin kullanılması gerektiği, ayrıca diyabetli bireylerin dengeli bir öğün planı içinde yer alan karbonhidratı şeker içeren bir besinle yer değiştirerek kullanabileceği bildirilmiştir. Günümüzde, bu bilgiler ışığında diyabetli bireyin toplam tükettiği karbonhidrat miktarının önemi üzerinde durulmakta, tıbbi beslenme tedavisinde öğün planlaması için karbonhidrat sayımı yöntemi kullanılmaktadır. Karbonhidrat sayımı yönteminin diyabetliye besin seçiminde esneklik kazandırdığını ve kan şekerinin kontrolünün sağlanmasında etkili olduğunu gösteren DCCT (Diabetes Control and Complications- Diyabet Kontrol ve Komplikasyonları çalışması) sonuçlarından sonra bu yönteme oluşan ilgi artmış ve 1995 yılında Amerikan Diyabet Birliği ve Amerikan Diyetisyenler Birliği tarafından geliştirilerek yayınlanmıştır.
KARBONHİDRAT SAYIMI NEDİR?
Ana ve ara öğünlerde alınan karbonhidrat miktarının hesaplanması olarak tanımlanır. En büyük avantajı ise kişiye beslenmesi konusunda daha çok esneklik sağlar.
3 basamaktan oluşur:
1- Başlangıç düzeyi: karbonhidrat sayma becerisini kazandırma aşaması
2- Orta düzey: besin tüketimi, medikal tedavi ve aktvite düzeyi arasındaki ilişkiyi anlatma
3- İleri düzey: besin tüketimi, medikal tedavi ve aktivite düzeyi ile ilişkili bireysel yanıt
KİMLER ÖĞRENEBİLİR?
Başlangıç düzeyini:
- Tip 1 diyabetliler
- Yeni tanı konmuş veya diyabet yaşı ilerlemiş tip 2 diyabetliler
- Gestasyonel Diyabetliler (gebelik şekeri olanlar)
- Hap ve insülin kombinasyonu alan tip 2 Diyabetliler, yoğun insülin tedavisi alan veya insülin pompası kullanan tip 1 adiyabetliler için uygundur.
İleri düzeyde:
- Karbonhidrat ve insülin eşitlenmesi anlatılır.
- Diyabetli birey, karbonhidrat-insülin oranını kullanması yönünde desteklenir.
İleri düzey, çoklu insülin tedavisi alan veya insülin pompası kullanan ve mevcut insülin dozları ile kan şekeri düzeyleri sağlanmış bireyler için uygundur.
Karbohidratlar bilindiği gibi yemekten sonra beklenen şeker yükselmesini oluşturan ana faktördür. Alınan karbohidratlar yemekten yaklaşık 2 saat sonra glukoza dönüşürler ve ilk 15 dakikada kanda belirirler.
Karbonhidratlar hangi yiyecek ve içeceklerde bulunurlar?
– Tahıllar
– Un ve undan elde edilen yiyecek ve içecekler
– Kuru baklagiller (kuru fasulye, nohut, mercimek, barbunya, kuru bakla)
– Nişastalı sebzeler (patates, bezelye, yer elması, bal kabağı)
– Sebzeler (yok denilecek kadar az miktarda)
– Meyveler (taze meyveler, kuru meyveler, meyve suları)
– Şeker ve şekerden yapılan yiyecek ve içecekler
– Süt, yoğurt ve peynir çeşitleri dışındaki süt-yoğurt ürünleri
– Bazı alkollü içecekler (bira vb)
– İçinde glikoz, fruktoz, maltoz, sakroz, maltodekstrin, sorbitol, mannitol, ksilitol, izomalt içeren yiyecek ve içecekler
Yapılan çalışmalar alınan karbohidratın tipinden çok miktarının kan şeker yükselmesinden sorumlu olduğunu göstermektedir. Yenilecek karbohidrat miktarı biliniyorsa kan şekerinin ne kadar yükseleceği de öngörülebilir.
DEZAVANTAJLARI
Karbonhidratlar şekeri etkiler diye, bir öğünde hiç karbonhidrat almamak hem yetersiz enerji alımına hem de hipoglisemiye neden olabilir. Proteinli besinler şekerimi yükseltmez deyip de fazla tüketmek kilo artışına veya kolesterol artışına neden olur.
Ne kadar karbonhirat tüketmeliyim?
Bu sorunun cevabı kişiden kişiye farklılık gösterir. Diyetisyeniniz aşağıdaki noktaları dikkate alarak ana ve ara öğünlerde almanız gereken karbonhidrat miktarını belirleyecek:
- Kilo/boy
- Fiziksel aktivite durumu
- Kullandığınız ilaç veya insülin
- Hedeflenen kilo
- Yaş
- Kolesterol, trigliserid, kreatinin, A1C ve mikroalbuminüri düzeyiniz
- Yaşam tarı
Kan şekeri ayarını sağlamak amacı ile karbonhidrat sayımı öğrenmek istiyorsanız kesinlikle bir DİYETİSYENDEN eğitim alıp, DOKTOR ve DİYETİSYEN kontrolünde SAĞLIKLI BESLENME İLKELERİNİ UNUTMAMAK KOŞULU ile devam etmeniz gerekmektedir.
Uzm. Dyt. Hidayet AĞÖREN