Günümüz koşullarını düşünecek olursak vücudumuz strese, çevresel kirliliğe, sigaraya, alkole, kimyasallara ve ilaçlara oldukça fazla maruz kalabiliyor. Buna bir de kötü beslenme alışkanlıkları eklendiği zaman vücudumuzda ‘serbest radikaller’ dediğimiz ve vücudumuza oldukça zararlı maddeler oluşabiliyor. Bu maddeler yaşlanmayı hızlandırabilir, çeşitli hastalıklara (örneğin, kanser ve kalp damar hastalıkları) karşı yatkınlığımızı artırabilir. Tüm bu olumsuz etkilere karşı vücudumuzda ‘antioksidan’ adı verilen maddelerin yeterli alımı ile vücudumuzu koruyabiliriz. Antioksidanlar birçok sebze ve meyvede ve bazı diğer besinlerde yaygın olarak bulunmaktadır. Yeşil çay antioksidanlardan zengin bir içecek olarak bilinmektedir.
Yeşil çay
Dünyada tüketilen miktarlar göz önünde bulundurulduğu zaman, çay sudan sonra en fazla tüketilen içecek olarak karşımıza çıkmaktadır. Geleneksel olarak bir çok toplumda oldukça sık tüketilen çay Asya kökenli ‘Camellia Sinensis’ bitkisinin yeşil yapraklarından elde edilir. Türk toplumunun oldukça çok sevdiği siyah çay ile aynı bitkiden elde edilen yeşil çayın sadece işlenme süreci aralarındaki farklılığa sebep olmaktadır. Yeşil çayın siyah çaydan temel farkı, yapraklar toplandıktan sonra yeşil çayda oksidasyon süreci olmuyor böylece yapraklar yeşil kalıyor ve antioksidan özelliğini koruyor.
Kateşinlerden gelen mucize
Yeşil çay ise içeriğinde bulunan kateşinler özellikle de ‘epi-gallo-kateşin-3-gallat (EGCG)’adı verilen kateşin sayesinde antioksidan özellik göstermektedir. Yeşil çayın bu güçlü antioksidan özlleğinden dolayı kanser, kalp-damar hastalığı, obezite ve nöro-dejeneratif hastalıklardan koruyucu etkisi olduğu bildirilmektedir.
Kalp sağlığı üzerindeki etkisi
Yapılan çalışmalar incelendiğinde yeşil çayın hipertansiyon (yüksek kan basıncı) üzerinde olumlu etkileri olduğu saptanmıştır. Ayrıca, damar sertliğine iyi geldiği ve inflamasyonu (iltihaplanmayı) önlediği dolayısı ile kalp-damar sağlığını koruyucu etkiye sahip olduğu bildirilmiştir. Özellikle toplam kan kolesterolünü, kötü kolesterolü (LDL) ve trigliserit düzeyini azaltması kalp ve damar sağlığını koruduğuna yönelik bilgileri destekleyici yöndedir.
Kanserden koruyucu etkisi
Yeşil çayın kanserden koruyucu etkisinin özellikle antioksidan özelliğinden kaynaklandığı düşünülmektedir. Yeşil çayda bulunan kateşinler tümör büyümesini ve kanserli hücrelerin yayılmasını önlediği bazı hayvan çalışmalarında gösterilmiştir. Yeşil çay tüketimi ve kanser arasındaki ilişki incelendiğinde, yeşil çay tüketimi oldukça yüksek olduğu saptanan Japon toplumunda bazı kanser türlerinin daha seyrek görüldüğü saptanmıştır.
Obezite ve ağırlık kaybı üzerindeki etkisi
Yapılan bazı hayvan çalışmaları yeşil çayda bulunan kateşinlerin yağ hücrelerinin çoğalmasını engellediği ve diyet ile alınan yağın bağırsaklardaki emilimini azalttığı ileri sürülmektedir. Ayrıca, yeşil çay özünden elde edilen bileşenlerin metabolizma hızını artırması sonucu yağ yakımını artırdığı bildirilmektedir.
Yeşil çayın nörodejeneratif hastalıklar üzerine etkisi
Nörodejeneratif hastalıkların oluşumu bazı zararlı bileşenlerin vücutta birikmesi sonucu ortaya çıktığı düşünülmektedir. Parkinson’s hastalığı başta olmak üzere bir takım nörodejeneratif hastalıkların oluşum sürecinde, yeşil çayın beyin nöronlarını koruduğu ve bu süreci geciktirdiği bildirilmiştir.
Fazla yeşil çay tüketiminin yan etkileri
Bu konudaki en sıkıntılı noktalardan bir tanesi, yeşil çay tüketimi ile ilgili yan etki çalışmalarının az oluşudur. Yeşil çayın tüketimi çok olduğu durumlarda, yeşil çayda bulunan kafeinin özellikle çocuklarda ve ayrıca yetişkinlerde uyarıcı etkisinden dolayı uykusuzuğa neden olabileceği bildirilmektedir.
İçilmesi önerilen miktar
Yeşil çayın tüketimine yönelik net bir öneri bulunmamaktadır. Genel olarak, çayın miktarına ve demine göre değişiklik gösterse de günlük olarak 2-3 fincan yeşil çay tüketimi önerilebilmektedir. Özellikle çocukların yeşil çay tüketimine yönelik bir öneri bulunmazken, hamile ve emziren kadınların fazla yeşil çay tüketiminden kaçınması uygun olabilir.
Sonuç olarak: Ne yapmalıyız?
Doğanın bize sunduğu birçok bitkide sağlık üzerinde olumlu etkilerinin olabileceği birçok çalışma tarafından gösterilmiştir. Buna en bariz örneklerden bir tanesi de yeşil çaydır. Fakat özellikle vurgulanması gereken bir nokta hiçbir besin tek başına mucizelere yol açmaz. Yeşil çayın faydalı etkilerini sağlıklı yaşam şeklinin bir parçası olarak görüp, sağlıklı alışkanlıkların yanı sıra destekleyici olarak düşünebiliriz. Ayrıca, fazla tüketimin sağlığa ekstradan faydalı bir etki getirmeyeceği gibi sağlık üzerinde olumsuz etkilerinin olabileceğini unutmayınız.
Uzm. Dyt. Burcu Barbaros