Gut hastalığı, romatizma hastalıklarından biridir. Diğer hastalıklardan farklı olarak zaman zaman görülmektedir.Genellikle ayak başparmağındaki iltihapla kendini gösterir. Kandaki ürik asit düzeylerinin yükselmesinden ya da böbreklerden ürik asit atımının az olmasından kaynaklanır (Ürik asit, idrarda bulunan bir atık üründür).Ürat veya ürik asit kristalleri, eklemlerde birikerek inflamasyon (iltihaplanma) durumu görülebilir ya da eklemlerin etrafındaki yumuşak dokulara yerleşip non-inflamatuar (iltihaplı olmayan) nodüler yapılar oluşturabilmektedir. Doğru şekilde tedavi uygulanmazsa; atağın görülme sıklığı, süresi ve etkilediği eklem sayısı artar. Ürik asit normal değerleri; kadınlarda 3-7 mg/dl ve erkeklerde 4-8.2 mg/dl olmalıdır.
Belirtileri; eklemlerde ağrı, şişlik, tutulma, ısı artışı, kızarıklık olarak sayılabilir. Genellikle her seferinde bir eklemi etkiler ve bu eklem çoğunlukla ayak başparmak eklemi olmaktadır. Diz, dirsek ve el bileği gibi diğer eklemler de etkilenebilir. Belirtiler tekrarlayıcı, ani ve şiddetli başlangıçlı olabilmektedir.
Erkeklerde kadınlara göre daha sık görülmektedir. En çok 40-65 yaş arasında görülmektedir. Alkol tüketimi, obezite, hipertansiyon, diüretik kullanımı ve kronik böbrek hastalığı vb. gut ve hiperürisemi (kanda ürik asitin aşırı miktarda bulunması) için önemli risk faktörleridir.Ayrıca, pürinden zengin olan besinlerin (Pürin vücutta ürik asite dönüşür) fazla miktarda alınmasından da kaynaklanabilir.
Hastalığın başlangıç yıllarında ataklar daha seyrekken, hastalık tedavi ile kontrol altında tutulmazsa ataklar daha sık olmaya, atakların süresi uzamaya ve atak olduğunda etkilenen eklem sayısında artış gözlenmeye başlar.
Gut ataklarını aşırı alkol, kırmızı et ve deniz ürünleri tüketimi, ateşli hastalık geçirme, eklem travması, yanlış beslenme tedavisi uygulamasıyla gelişen hızlı kilo verme gibi durumlar tetikleyebilir.
Gut hastaları için öneriler:
- Düzenli fiziksel aktivite yapmak ve fazla kilolardan kurtulmak, kan ürik asit seviyesini azaltmaya yardımcı olur. Unutulmamalıdır ki; fazla kilolardan kurtulmak için düşük kalorili beslenme tedavisi, kas yani protein yıkımına neden olacağı için kandaki ürik asit seviyesini artırabilir. Bu nedenle düşük kalorili beslenmeden kaçınılmalıdır.
- Bol su tüketmek, kandaki ürik asit seviyesini düşürmede yardımcıdır. Bu nedenle günde en az 8-10 bardak su içilmelidir.
- Pürin içeriği yüksek besinlerden uzak durulmalıdır. Bunlar; kızarmış ve soslu besinler, deniz ürünleri, sakatatlar, av hayvanlarının etleri, şarküteri ürünleri, hamur işi besinler olarak sayılabilir.
- Kurubaklagiller, yağsız kırmızı et, mantar, karnıbahar, pazı, ıspanak, semizotu ve brüksel lahanası orta miktarda pürin içerdiğinden dolayı sınırlı miktarda tüketilebilir.
- Alkol ve kırmızı et tüketiminin sınırlanıp belirli porsiyonlarda tüketilmesi, atak gelişimi önlemektedir. Özellikle bira gibi alkollü içecekler, gut ataklarını daha çok tetiklemektedir. Bu nedenle alkollü içeceklerden uzak durulmalıdır.
- Koyu yeşil yapraklı sebzeler, turunçgiller, biber, kivi gibi C vitamini içeriği yüksek besinler tüketilebilir.
- Süt ve süt ürünleri az yağlı olarak tüketilmelidir.
- Etiketlerinde glikoz-fruktoz şurubu veya mısır şurubu ifadesi yer alan yiyecekler veya içecekler, gut hastalığı gelişme riskini veya gut ataklarının sayısını artırabilir. Bu nedenle bu tür besinlerden kaçınılmalıdır.
- Tereyağı veya margarin mümkün olduğunca az tüketilmelidir.
- Beslenmede porsiyon kontrolü ve besinlerin pürin içerikleri hakkında daha detaylı bilgi için diyetisyenden yardım alabilirsiniz.
Uzm. Dyt. Mustafa Hoca
mustafa.h.91@hotmail.com