Yeni besin deneme fobisi; yemeye olan isteksizlik, daha önce denenmemiş, içeriği bilinmeyen, yeni besinlerden kaçınmak olarak tanımlanmaktadır. Bu nedenle yeni besin deneme fobisi olan çocuklar yeni besinleri denemeyi reddetmektedirler. Literatürde yeni besinleri denemekten korkmak olarak da tanımlanan yeni besin deneme fobisi; çocukların zararlı, toksik kimyasallardan korunmak için geliştirdikleri savunma mekanizması olarak açıklanmakta, bu nedenle yeni besin denemekten çekindikleri belirtilmektedir.
Yeni besin deneme fobisi olan çocukların tadına bakmadan besinleri tüketmeyi reddettikleri görülmektedir. Besinlerin şekline, görüntüsüne, kokusuna bakarak besinleri denemekten kaçınmaktadırlar. Ayrıca daha önce denemiş oldukları bazı besinlerin görüntüsüne benzer olan tüm besinleri denemeyi reddetmektedirler. İlk kez denedikleri besinlerin negatif sonuçlara neden olması o besine karşı besin fobisi gelişimine neden olmaktadır. Eğer besini denemeyi kabul edip o besinin negatif bir sonuç vermediğini görürlerse besin fobisini yenmektedirler. Bu da, az miktarda tüketerek besinin güvenli olduğunu öğrenme yolu ile yeni besin deneme fobisinin azalacağını göstermektedir. Besinlerle görsel olarak karşılaşma veya koku, miktarları ile karşılaşma durumuna bağlı olarak da yeni besin deneme fobisi azalmaktadır. Yeni besin deneme fobisinin 2-6 yaş arasında artıp, yaş ilerledikçe azaldığı belirlenmiştir. Yaşın artması ile yabancı besinlerin sayısının azalması ile besin fobisi azalmaktadır.
Besin tercihi, belirli besinlere olan eğilim, besinleri beğenme veya beğenmeme durumu, besinin ismine verilen tepki şeklinde tanımlanmaktadır. Yeni besin deneme fobisi de çocukların besin tercihlerinin gelişimini ve diyetin çeşitliliğini değiştirmektedir. Yeni besin deneme fobisi, hem çocukların diyetinin kalitesini etkilemekte hem de besin tercihlerinde etkili olmaktadır. Ayrıca çocukların günlük besin tercihlerini etkilemekte özellikle meyve, sebze ve et tüketimleri düşük, doymuş yağ alımları yüksek olmaktadır. Yeni besin deneme fobisi olan çocuklarda tüketilen besin çeşitliliğinin az olması, sebzelerin sevilmemesi, tek tip beslenme sağlıklı beslenmek için önerilen miktarların tüketilememesine neden olmaktadır .
Aileler çocukların beslenme alışkanlıklarının gelişiminde önemli role sahip olmaktadır. Kısıtlama, ödül ve ceza ile yemek yemeye zorlama, eğitim durumu, ailenin beslenme konusunda yeterli bilgiye sahip olmaması, beslenme alışkanlıkları, ailede sofraya oturma durumu, erken dönemden itibaren beslenme ile ilgili yaşanan sorunlar çocukların besin tercihlerini etkilemektedir. Anne ve babanın besin seçimi ve yeni besinleri denemeye olan isteksizlikleri bu tür sorunların ortaya çıkışını tetiklemektedir. Ailenin beslenme alışkanlıklarının yanında zayıf olmaya verdiği önem, besin tüketiminin kontrolü, anne ve babanın ağırlığı, çocuğun ağırlığı ve beslenme alışkanlıklarını etkilemektedir. Televizyon, reklamlar, arkadaş çevresi de çocuğun beslenme alışkanlıklarını ve besin tercihlerini etkilemektedir.
Sağlıksız beslenme alışkanlıkları yeterli büyüme ve gelişmenin sağlanamamasına ve hastalık risklerinin artmasına neden olmaktadır. Besin tercihlerinin anlaşılması ile çocuklarda diyetin içeriğinin, tüketilen besinlerin besin kalitesinin bilinmesi, obezite ve besin ögesi yetersizlikleri gibi çocuklarda görülen sorunların önlenmesi açısından önem taşımaktadır.Çocuklarda yeni besinlerin kabulü ise, besinlerin denenme sayısına, annenin ve babanın besin tercihine, ailenin özelliklerine ve erken dönemdeki beslenme alışkanlıklarına bağlı olmaktadır. Bu nedenle erken yaşlardan itibaren diyetisyen kontrolünde uygun çeşit ve miktarda tamamlayıcı besinlere başlanması, ayrıca büyüme ve gelişmenin düzenli olarak takip edilmesi büyük önem taşımaktadır. Yeni besin deneme konusunda isteksiz olan çocuklara yemeklerin farklı sunumlarda hazırlanması, farklı zamanlarda besinlerin tekrar tekrar denenmesi ve besinlerin tadına alıştırılması önerilmektedir. Buna ek olarak öncelikle anne ve babanın çocuğa örnek olarak tüm besinleri reddetmeden tüketmesi gerekmekte ayrıca yeni besin deneme fobisi olan çocukların benzer yaş grubunda olan ve o besinleri tüketen çocuklarla aynı ortamlarda bulunmaları ve aynı yemeği tüketmeleri oldukça olumlu etki sağlamaktadır.
Dr. Dyt. Seray Kabaran
seraykabaran@hotmail.com